Nhắc đến cà phê, chúng ta thường nghĩ ngay đến hương thơm đặc trưng, lợi ích của cà phê và hương vị đa dạng mà loại đồ uống này mang lại. Tuy nhiên, ít ai biết rằng đằng sau những tách cà phê ngon lành đó là sự kết hợp tinh tế của các loại hạt cà phê khác nhau trên khắp thế giới.
Từ các vùng núi cao ẩn chứa hạt cà phê Arabica tinh tế, đến những cánh đồng rộng lớn của cà phê Robusta mạnh mẽ, mỗi loại hạt đều có câu chuyện riêng và mang đậm bản sắc vùng đất mà nó được trồng.
Nhưng làm sao để phân biệt giữa những loại hạt cà phê này? Làm thế nào chúng ta có thể nhận ra hương vị độc đáo mà mỗi loại mang lại?
Trong bài viết này, Tôi và Kim Coffee sẽ giúp các bạn khám phá thế giới đa dạng của các loại hạt cà phê và tìm hiểu về những đặc điểm riêng biệt giúp chúng ta phân biệt chúng.
Từ sự khác biệt về nguồn gốc, môi trường trồng trọt cho đến cách chế biến và hương vị cuối cùng trong ly cà phê, chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu về cách nhìn nhận và thưởng thức sự đa dạng phong phú mà thế giới cà phê mang lại.
Hạt cà phê là gì?
Khi tôi nhìn thấy trái cây cà phê sau khi chín, tôi biết rằng sau đó họ sẽ thu hoạch và tiến hành chế biến để lấy hạt cà phê.
Quá trình này thường bao gồm việc loại bỏ phần vỏ ngoài trái cây cà phê, điều này giúp hạt cà phê bên trong trở nên rõ ràng hơn. Ngay sau đó, hạt cà phê thường được cấy khô để giảm độ ẩm và bảo quản.
Nhìn vào những hạt này, tôi thấy cả một hành trình phức tạp từ cây cà phê đến ly cà phê trên tay mỗi người.
Hạt cà phê là gì?
Hạt cà phê (Coffee bean) chính là hạt bên trong của trái cà phê, là trái tim của trái cà phê. Hạt cà phê sau khi được chế biến và sấy khô có thể được rang (nấu nhanh ở nhiệt độ cao) để tạo ra hương thơm và hương vị đa dạng.
Quá trình rang hạt cà phê có thể ảnh hưởng đến màu sắc, hương thơm và hương vị cuối cùng của cà phê.
Hạt cà phê được coi là nguyên liệu chính để chế biến cà phê, sau khi xay hạt thì tôi sử dụng bột vừa xay để pha cà phê đen hoặc làm thành các đồ uống như cold brew, capuchino, latte và nhiều loại cà phê khác. Hạt cà phê cũng có thể được sử dụng trong việc tạo ra các sản phẩm thực phẩm và đồ uống khác có hương vị cà phê.
Hạt cà phê Arabica
Cho đến nay, hạt cà phê Arabica là loại hạt cà phê phổ biến nhất, chiếm khoảng 60% lượng cà phê trên thế giới. Những hạt cà phê này có nguồn gốc từ nhiều thế kỷ trước ở vùng cao nguyên của Ethiopia và thậm chí có thể là hạt cà phê đầu tiên từng được tiêu thụ.
Cái tên Arabica có thể xuất phát từ sự phổ biến của loại hạt này ở Ả Rập vào thế kỷ thứ 7 (Yemen ngày nay).
Hạt cà phê Arabica được đánh giá ngon nhưng nhược điểm của hạt Arabica là khó trồng hơn. Do đó, giá của hạt cafe Arabica thường đắt hơn.
Để trồng được cafe Arabica cần phải đảm bảo độ cao khoảng 1500m so với mực nước biển và khí hậu mát mẻ quanh năm.
Giống cây cà phê Arabica cũng dễ bị mắc bệnh hơn, tá lá nhỏ và chiều cao cây trưởng thành từ 2.4m- 4.5m. Chính vì điều này nên cafe Arabica được trồng ở Việt Nam khá ít so với cà phê Robusta.
Cà phê Arabica có mùi vị thế nào?
Hầu hết các thương hiệu cà phê cho người sành uống đều quảng cáo rằng họ sử dụng 100% hạt cà phê Arabica.
Tại sao loại hạt này được coi là hạt chất lượng cao nhất?
Cafe Arabica được coi là loại chất lượng cao nhất với hương vị chua thanh xen lẫn ít vị đắng, hương thơm nồng nàn. Cà phê Arabica sau khi pha sẽ có màu nâu nhạt, trong như màu hổ phách.
Phân loại hạt cà phê Arabica
Điều đặc biệt là cafe Arabica khi được trồng ở những vùng địa lý khác nhau lại có những hương vị đặc trưng riêng, thường chia ra làm 4 loại: Bourbon, Typica, Moka và Catimor.
Trong đó, 3 giống được coi là nguyên thủy, là những giống cà phê quan trọng về mặt di truyền, gần như không lai tạo mà được giữ nguyên chủng cho đến nay là Bourbon, Typica, Moka.
Chính bởi vì được giữ nguyên thủy mà cây cà phê rất dễ bị sâu bệnh, năng suất kém và ngày nay còn lại rất ít ở Việt Nam do kém hiệu quả về kinh tế nên bị chặt bỏ.
Giống cafe Moka có nguồn gốc từ Yemen là giống cây cà phê có điều kiện trồng và thu hoạch khắt khe nhất. Bởi vậy mà café Moka có hương vị thơm ngon, quyến rũ nhất Thế giới.
Hiện nay, café Moka chỉ còn lại ở vùng Cầu Đất, tuy nhiên sản lượng rất ít do điều kiện canh tác khó khăn.
Giống café Catimor được lai tạo từ 2 giống Cattura và Timor.
Do vậy mà Catimor là giống cà phê Arabica có khả năng chống sâu bệnh tốt, dễ trồng và cho năng suất cao mà vẫn đảm bảo được hương vị đặc trưng của Arabica.
Hạt cà phê Robusta
Loại hạt cà phê phổ biến thứ hai là Robusta, có nguồn gốc từ châu Phi cận Sahara và hiện được trồng chủ yếu ở châu Phi và Indonesia.
Đây cũng là loại hạt cà phê phổ biến ở Việt Nam do giống cây cà phê khá phù hợp với khí hậu và thổ nhưỡng của khu vực Tây Nguyên. Sản lượng café Robusta chiếm đến 90% sản lượng cà phê của cả nước.
Cà phê Robusta có năng suất cao, giá thành rẻ, nên được thu mua khá nhiều để phục vụ nhu cầu thưởng thức của đại đa số.
Hạt Robusta to và tròn hơn các loại hạt cà phê khác.
Những cây giống Robutsa này thường phát triển lớn hơn nhiều so với cây Arabica, chiều cao đạt từ 4.5-6m. Hạt Robusta thường cứng hơn vì chúng có thể phát triển ở độ cao thấp hơn và kháng bệnh tốt.
Cà phê Robusta có mùi vị thế nào?
Café Robusta có mùi nông, vị đắng ngắt, gần như bị khét - Hàm lượng caffein cao hơn rất nhiều so với hạt Arabica. Cà phê Robusta sau khi pha xong sẽ có màu nâu sánh.
Loại café này rất ít được ưa chuộng ở thị trường Châu Âu, thường được sử dụng để sản xuất cà phê hòa tan và trong ngành thực phẩm & đồ uống
Phân loại hạt cà phê Robusta
Đối với những người sản xuất, kinh doanh cà phê sẽ biết đến 2 giống cà phê Robusta này hơn là người tiêu dùng:
- Cafe Robusta sẻ (Robusta thuần chủng): Hạt nhỏ, kết cấu chắc, hương nồng nàn, vị rất đậm. Robusta sẻ ít phổ biến
- Cafe Robusta cao sản: Giống đã được lai tạo qua nhiều thế hệ để tăng khả năng chống chịu sâu bệnh, sản lượng cao. Robusta cao sản có hương vị nồng nàn nhưng vị sẽ bớt đậm so với Robusta sẻ. Giống này thường được trồng đại trà để cung cấp cho các công ty sản xuất cà phê hòa tan.
Hạt cà phê Cherry
Đây là một giống cây cà phê dễ chăm sóc, khả năng chống sâu bệnh rất mạnh, chịu hạn tốt và cho năng suất lớn.
Tuy vậy nhưng nhược điểm của giống cà phê này là hương vị khá chua, ít vị đắng nên với khẩu vị của người Việt dường như không phù hợp để trồng phổ biến. Cà phê cherry có 2 giống chính là Liberica và Excelsa.
Liberica
Có nguồn gốc từ miền Trung và miền Tây châu Phi – đặc biệt là Liberia, do đó có tên gọi – Coffee liberica được đánh giá cao nhờ hương hoa quyến rũ và hương vị khói đậm.
Tuy không được biết đến trong nền văn minh phương Tây trước cuối những năm 1800 nhưng Liberica đã có được chỗ đứng vững chắc với các nhà sản xuất cà phê tại Đông Nam Á sau khi bệnh nấm (“bệnh gỉ sắt cà phê”) quét sạch phần lớn cây cà phê Arabica trong khu vực.
Cây cà phê thuộc giống này lớn hơn nhiều so với Arabica hoặc Robusta, hầu hết các loại trái Liberica có hình dạng bất thường và gần giống với Robusta hơn về kích thước và hình dáng chung. Nó cũng chịu được khí hậu nóng ẩm và phát triển tốt ở độ cao thấp.
Hiện nay, cà phê Liberica chủ yếu được trồng ở Indonesia , Malaysia và Philippines, hạt cà phê này chiếm khoảng 2% nguồn cung cà phê của thế giới. Hơn 95% sản lượng cà phê Malaysia là hạt Liberica. Tuy nhiên, loại hạt cà phê này không thường được tìm thấy ở các thị trường Bắc Mỹ và Châu Âu.
Hạt Liberica lớn hơn các hạt cà phê khác, thường không đối xứng. Đây là loại cà phê duy nhất trên thế giới có hình dạng bất thường như vậy.
Liberica có mùi vị như thế nào?
Trong số những người đam mê, cà phê Liberica nổi tiếng gây tranh cãi và phân cực về sự mâu thuẫn hoang dã. Những người đã thử loại hạt cà phê này hoặc yêu thích hoặc ghét nó.
Một số người uống cà phê yêu thích hương vị gỗ khác thường, thơm mát và vị chua. Những người khác so sánh hương vị với rác cháy.
Excelsa
Mặc dù nó từng được coi là một loài cà phê riêng biệt, các nhà khoa học gần đây đã phân loại lại nó thành một biến thể Liberica.
Cà phê Excelsa phát triển gần như hoàn toàn ở Đông Nam Á và chúng có hình dạng hơi giống hạt Liberica – hình bầu dục thuôn dài. Hạt Excelsa chỉ chiếm 7% sản lượng cà phê thế giới, thường sử dụng trộn trong các hỗn hợp để làm cho cà phê tăng thêm hương vị.
Excelsa có mùi vị như thế nào?
Về hương vị, hạt Excelsa khá độc đáo, được ví như mùi món nướng nhẹ như bánh tart và trái cây. Bạn cũng có thể tìm thấy loại hạt này khi chúng được trộn chung với Robusta hoặc Arabica để giảm bớt vị đắng.
Hạt cà phê Culi
Hạt cà phê Culi không phải là một giống cà phê mà là loại hạt cà phê bị đột biến, có thể xuất hiện ở bất kỳ giống nào. Thông thường các hạt cà phê đều có 2 nửa trong một nhân, nhưng hạt cà phê Culi chỉ có một nhân duy nhất.
Tỉ lệ đột biến chỉ khoảng 5% và người ta sẽ tách những hạt Culi thành một loại để xử lý riêng. Điểm đặc biệt trong hạt Culi đó chính là hàm lượng caffeine cao nên sẽ có những hương vị và mùi thơm đậm hơn so với những hạt thông thường.
Liệt kê các loại hạt cà phê trên thế giới
Theo tôi được biết, Trên thế giới có khoảng 120 loại hạt cà phê riêng biệt, tuy nhiên, chỉ có hai loại chiếm phần lớn sản lượng và đóng vai trò “cha mẹ” của hầu hết các loại khác.
Hạt cà phê Arabica và các loại phụ thuộc của nó chiếm gần 60% tổng số hạt cà phê trên toàn cầu, trong khi hạt Robusta chiếm 40% tổng lượng hạt cà phê xuất khẩu trên toàn thế giới. Các loại hạt cà phê trên thế giới khác thường được chọn tùy theo điều kiện tương ứng.
Mặc dù Arabica và Robusta đứng ở vị trí dẫn đầu trên thị trường, sự khác biệt đáng kể về hương vị có thể xuất hiện giữa chúng dựa trên yếu tố khí hậu, độ cao, loại đất và vùng nơi cây cà phê được trồng.
Tôi đã liệt kê ra 29 loại hạt cà phê nổi bật nhất trong một bảng, phần lớn chúng là các biến thể của Arabica và Robusta …. các bạn theo dõi nhé!
Blue Mountain
Bourbon (Biến thể của Arabica)
Catimor
Caturra
Geisha
Harrar
Icatu
Jackson
Jember
Kent
Kona
Maragogype
Mundo Novo
Pacamara
Pacas
Ruiru
Sagada
Sumatra
Tanzania Peaberry
Timor Hybrid
Typica
Wild Coffee
Nên chọn loại hạt cà phê nào ngon nhất?
Với bảng thống kê ở trên thì bạn sẽ thích loại hạt cà phê nào?
Thực tế thì chúng ta thường sẽ thưởng thức nhiều hai loại hạt cà phê Arabica và Robusta, uống thông qua các loại đồ uống như Latte Art, Capuchino, …. hoặc cà phê đá lạnh, Cold Brew, …. Đôi khi đó là Mocha, là Bourbon, …. hoặc một loại hạt cà phê nào đó là các bạn ngay ngất trong hơng vị.
Hướng dẫn liên quan: Latte là gì? Hướng dẫn cách pha latte và làm latte art
- Arabica: Arabica thường được coi là loại hạt cà phê cao cấp với hương vị tinh tế, mịn màng và ít đắng. Hạt Arabica thường có nhiều hương thơm và mùi vị phức tạp, phù hợp cho những người thích cà phê nhẹ nhàng và có nhiều lớp hương.
- Robusta: Robusta thường có hương vị mạnh mẽ hơn, có hàm lượng cafein cao hơn và thường ít tinh tế hơn so với Arabica. Loại cà phê này thường có vị đắng mạnh và hương vị khác biệt.
- Liberica và Excelsa: Đây là những loại hạt cà phê ít phổ biến hơn, thường có hương vị độc đáo và thú vị. Liberica có hình dáng hạt khác biệt và hương vị đa dạng, trong khi Excelsa thường có hương vị phức tạp, từ hương hoa đến hương trái cây.
- Bourbon, Typica, Geisha, và các biến thể khác: Đây là các biến thể và phân loại khác nhau của hạt Arabica. Mỗi loại có những đặc điểm riêng, đôi khi mang đến những trải nghiệm cà phê độc đáo.
Với tôi, Hạt cà phê Arabica vẫn là lựa chọn hàng đầu, điều này tôi cũng đã khẳng định trong nhiều bài viết khác trên Kim Coffee rồi.
Sự tinh tế, nhẹ nhàng, mùi vị phức tạp của Arabica là những gì làm tôi gục ngã!
10 Nước Sản Xuất Hạt Cà Phê Hàng Đầu Thế Giới
Theo thống kê từ World Population Review
Tham khảo từ số liệu sản xuất cà phê ới mất từ ICO (tổ chức cà phê thế giới) và nhiều thông tin từ các nguồn liên quan, tôi có một số thống kê như sau: (nhắc lại đây chỉ là số liệu tổng hợp vào giữa năm 2022, không đại biểu cho mọi thời điểm)
- Brazil là quốc gia dẫn đầu trong việc trồng khoảng 33% tổng sản lượng hạt cà phê trên toàn cầu. Trong số này, khoảng 70% là hạt cà phê Arabica.
- Việt Nam đứng ở vị trí thứ hai, mỗi năm sản xuất hơn 4 tỷ pound hạt cà phê. Đa phần sản phẩm này là hạt cà phê Robusta, được ứng dụng chủ yếu trong sản xuất cà phê hòa tan.
- Columbia xếp thứ ba trong danh sách các quốc gia sản xuất lớn, được hỗ trợ bởi đất đai cao nguyên. Cà phê từ Columbia thường được các đam mê cà phê đánh giá cao, coi là nguồn gốc của những hạt cà phê ngon nhất.
- Indonesia đứng thứ tư, với hàng nghìn hòn đảo khác nhau. Đặc biệt, hạt cà phê từ Đảo Sumatra thường được đánh giá cao.
- Ethiopia nằm ở vị trí thứ năm trong danh sách, là quê hương của hạt cà phê Arabica. Cà phê là một mặt hàng xuất khẩu quan trọng với nền kinh tế của quốc gia này, mặc dù điều kiện kinh tế vẫn khá khó khăn.
- Honduras đứng thứ sáu, với 90% sản lượng cà phê của họ là hạt cà phê Arabica. Sự đa dạng về khí hậu đã tạo ra nhiều biến thể hương vị trong hạt cà phê Arabica mà họ trồng.
- Ấn Độ xếp thứ bảy trong danh sách này, đóng góp khoảng 3% sản lượng cà phê toàn cầu. Hầu hết là hạt cà phê Robusta được xuất khẩu đến châu Âu.
- Thứ tám dẫn chúng ta đến Châu Phi, Uganda có thể coi là quê hương của hạt cà phê Robusta. Cà phê đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế của Uganda, cung cấp khoảng 2% GDP của họ.
- Peru xếp thứ chín trong danh sách sản xuất hạt cà phê toàn cầu. Đất nước này có khí hậu đa dạng, dẫn đến sự phong phú trong hương vị của hạt cà phê.
- Cuối cùng, Guatemala đứng thứ mười với 40% kim ngạch xuất khẩu nông sản của họ đến từ cà phê, chủ yếu là hạt cà phê Arabica.
Các loại hạt cà phê tôi đã đưa ra và bạn muốn tìm hiểu chi tiết hơn về từng loại hạt cà phê, các bạn có thể tham khảo bài viết về loại cà phê đó.
Cảm nhận về cà phê cũng là một trải nghiệm cá nhân. Mỗi người có thể có sở thích riêng về hương vị và mùi thơm của cà phê.
Việc tìm hiểu về các loại hạt cà phê có thể giúp bạn phát triển khả năng cảm nhận và nhận biết hương vị cà phê một cách tự tin hơn, đồng thời mở ra cơ hội khám phá thêm những mảng mới của niềm đam mê cà phê.
Hãy cho tôi và Kim Coffee biết cảm nhận của bạn khi thưởng thức cà phê từ bất kỳ loại hạt cà phê nào nhé!
Tôi là người sở hữu Kim Coffee và là một người đam mê với cà phê, tất nhiên ngoài cà phê ra thì tôi cũng đam mê nhiều thứ khác nữa, đặc biệt là công nghệ.
Tôi là một người chuyên viết Blog, am hiểu nhiều về Marketing và đặc biệt là mảng SEO Website.
Cà phê là niềm cảm hứng và đó là lý do tôi có mặt ở Kim Coffee
